Samoobsługa celna (ang. Customs self-assessment) została przewidziana w Unijnym Kodeksie Celnym już kilka lat temu. Artykuł 185 UKC mówi wprost, że organy celne mogą – na wniosek – pozwolić przedsiębiorcy samodzielnie wykonywać część formalności i naliczać należności celne. Jednak mimo że instytucja ta ma solidne podstawy prawne, jej praktyczne zastosowanie jest dziś niemal zerowe.

Brak wytycznych i praktycznych informacji

Na stronach PUESC znajdziemy nawet dedykowaną podstronę do pozwolenia na samoobsługę celną (link tutaj), ale… nie ma tam dosłownie nic, strona jest pusta :-). Ani jak złożyć wniosek, ani jak wygląda procedura, ani co przedsiębiorca realnie zyskuje.

To potwierdza, że samoobsługa celna to raczej hasło zapisane w przepisach, a nie funkcjonujący w praktyce mechanizm.

Potencjalna rewolucja w obsłudze celnej

Gdyby jednak samoobsługa celna została wdrożona w pełni, mogłaby oznaczać duże zmiany w sposobie, w jaki przedsiębiorcy organizują odprawy.
Teoretycznie dawałaby możliwość:

  • samodzielnego określania należności celnych,
  • prowadzenia części kontroli pod dozorem celnym,
  • bezpośredniego raportowania wyników do organów.

To z kolei mogłoby przełożyć się na większą niezależność firm, przyspieszenie procedur i obniżenie kosztów obsługi celnej.

Dlaczego nikt nie wie, jak to działa?

Powodów jest kilka:

  • brak jednolitych wytycznych UE,
  • brak dostosowanych systemów elektronicznych,
  • ograniczenia prawne w zakresie przekazywania niektórych kontroli,
  • brak jasnych instrukcji dla przedsiębiorców.

Efekt? Nawet doświadczeni spedytorzy, agencje celne i doradcy nie są w stanie wskazać, jak samoobsługa celna miałaby wyglądać w praktyce.

Czy przyszłość należy do samoobsługi?

Na razie samoobsługa celna pozostaje bardziej teoretyczną konstrukcją prawną niż realnym uproszczeniem. Jednak rozwój systemów IT i rosnąca presja na cyfryzację procesów mogą sprawić, że w niedalekiej przyszłości stanie się ona realnym rozwiązaniem dla firm działających w handlu międzynarodowym.

Podsumowanie

Samoobsługa celna istnieje w przepisach, ale w praktyce jej zastosowanie to wciąż zagadka. Brak wytycznych, brak narzędzi i brak przykładów wdrożeń sprawiają, że temat jest otwarty do dyskusji.

Być może już niedługo stanie się jednym z najbardziej innowacyjnych rozwiązań w obsłudze celnej – ale na dziś pozostaje bardziej ciekawostką legislacyjną niż narzędziem dla biznesu.