Inwazja Rosji na Ukrainę spotkała się z szerokim wachlarzem sankcji gospodarczych i finansowych nałożonych na agresorów. Można mieć oczywiście poczucie, że są one wciąż niewystarczające, zaznaczyć jednak trzeba, że przyjmowane przez UE instrumenty nacisku są systematycznie poszerzane. Jedną z bardziej dotkliwych sankcji jest kontrola wywozu towarów podwójnego zastosowania, tzw. towarów „dual use”. Nie jest to temat nowy…

Rosja

Ograniczenia związane z obrotem towarami podwójnego zastosowania nałożono na Rosję już w roku 2014. Była to reakcja na aneksję Krymu.

Od tego czasu zabronione jest:

• sprzedaż, dostawa, transfer lub eksport wszystkich towarów i technologii podwójnego zastosowania do celów wojskowych w Rosji lub dla jakiegokolwiek końcowego użytkownika wojskowego w Rosji
• sprzedaż, dostarczanie, przekazywanie lub eksport towarów i technologii podwójnego zastosowania do jakiejkolwiek osoby, podmiotu lub organu w Rosji wymienionej w załączniku IV do rozporządzenia nr 833/2014 – rozporządzenie 833/2014

Białoruś

Podobne kroki dotyczą Białorusi, która ewidentnie wsparła rosyjską agresję. W stosunku do reżimu Aleksandra Łukaszenki szerokie sankcje sektorowe kraje UE wprowadziły jeszcze w lutym 2021.  Była to odpowiedź na represje wobec społeczeństwa obywatelskiego.

Oba kraje są podmiotami dalszych, systematycznie wprowadzanych ograniczeń, w związku z obecną sytuacją w Ukrainie.

Czym są towary podwójnego zastosowania „dual use”?

Najkrócej i najprościej mówiąc są to produkty, które mogą znaleźć zastosowanie zarówno w celach cywilnych, jak i militarnych. Listę towarów „dual use”, oraz wytyczne klasyfikacyjne zawiera załącznik nr I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2021/821 z 20.08.2021 r. – dual use rozporządzenie 2021/821

Z uwagi na rozwój technologii lista nie ma charakteru zamkniętego i jest stale aktualizowana. Na dziś zawiera ona ponad 2000 opisów rożnego rodzajów wyposażenia, sprzętu pomiarowego, materiałów, technologii i oprogramowania, czy towarów takich chociażby jak:

• łożyska,
• systemy nawigacji, radary, sonary;obrabiarki, tokarki, frezarki, szlifierki, sprężarki i turborozprężarki,
• mikroprocesory,
• elektronikę,
• niektóre stopy metali, np. stopy niobu, stopy tytanu, aluminium;

Status „dual use”

Nie wszystkie towary wymienione w załącznik nr I do Rozporządzenia posiadają status „dual use”. Nie wszystkie towaru „dual use” są więc automatycznie objęte są zakazem wywozu. Status taki bowiem otrzymują tylko niektóre produkty pod warunkiem spełnienia określonych w Rozporządzeniu wytycznych. Powoduje to, że kryteria przyznania statusu „dual use” mają dość nieostry charakter. Przez to wielu przedsiębiorców nie ma świadomości, że eksportowane przez nich towary podlegają kontroli obrotu jako produkty podwójnego zastosowania. Tym samym narażają się na poważne konsekwencje prawne, w tym karne.

Prawidłowe określenie tego statusu jest więc sprawą absolutnie kluczową. Dlatego powinno ono przebiegać w zgodzie z wytycznymi wskazanymi w załączniku nr I do Rozporządzenia. Zdarza się bowiem, że już sam opis statusu w formie odpowiednio przygotowanego oświadczenia pozwala jednoznacznie wykluczyć podwójne zastosowanie towaru. Umożliwia to sprawne i zgodne z przepisami objęcie towaru procedurą wywozu.

Jak rozstrzygnąć, czy produkt ma status dual use?

Ze zidentyfikowaniem broni większość z nas nie będzie miała problemu. Jesteśmy w stanie poznać pistolet, karabin czy granatnik. Problem zaczyna się gdy widzimy coś, co nie wygląda jak broń, a jednak bronią jest.

Wytyczne określone w rozporządzeniu bardzo często budzą wątpliwości interpretacyjne, czy eksportowane towary są produktami podwójnego zastosowania. Należy wtedy wystąpić z wnioskiem do Ministra Rozwoju o wydanie wiążących wyjaśnień w sprawie konieczności uzyskania zezwolenia na obrót tymi towarami. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, konieczne będzie wystąpienie o wydanie zezwolenia na obrót produktami podwójnego zastosowania. Jeżeli w trakcie postepowania organ kontrolny poweźmie uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że użytkownikiem końcowym (ostatecznym odbiorcą towaru) będzie wojsko lub zastosowanie końcowe produktów może mieć charakter wojskowy organ nie wyda zezwolenia na wywóz.

Klauzula catch-all

Wszystkich eksporterów powinna zainteresować informacja, że wspomniane rozporządzenie 2021/821 zawiera tzw. klauzulę „catch-all”. Daje ona uprawnienia krajowym organom UE do kontroli praktycznie każdego wysyłanego za granicę produktu, pod kątem podwójnego przeznaczenia. Nie jest przy tym ważne, czy dany produkt znajduje się w wykazie z załącznika nr I do rozporządzenia 2021/821. Przy kontroli „catch-all” organ kontrolny bierze pod uwagę takie czynniki jak tożsamość importera, kraj wywozu lub nowe potencjalne zastosowanie wysyłanych towarów.

Agencja celna Proste Cło

W obecnej sytuacji politycznej przepisy dotyczące kontroli wywozu stały się nie lada wyzwaniem dla unijnych eksporterów. Każdy powinien ustalić, czy planowana dostawa produktów lub technologii wymaga uzyskania zezwoleń, czy jedynie dopełnienia niezbędnych formalności chociażby w formie oświadczenia. W przeciwnym wypadku istnieje duże ryzyko poniesienia poważnych strat finansowych a nawet odpowiedzialności karnej. Bezwzględnie niezbędna jest więc rzetelna weryfikacja dostawców, odbiorców, pośredników a przede wszystkim rodzaju wysyłanych towarów, pod kątem przestrzeganiem przepisów regulujących eksport.

W ramach naszych usług oferujemy między innymi pomoc w klasyfikacji towarów jako produktów podwójnego zastosowania „dual use”. W razie konieczności pomagamy też w uzyskiwaniu odpowiednich zezwoleń na obrót. Zapraszamy do kontaktu i współpracy – kontakt proste cło