Import sprzętu i artykułów ochronnych w kontekście epidemii COVID-19

Dezinformacja i szerzenie paniki w czasie trwania pandemii koronawirusa wywołują nieufność i strach w społeczeństwach dotkniętych obecnym kryzysem – pisaliśmy o tym już kilka dni temu (Odprawa celna bez wychodzenia z domu ). W atmosferze zagrożenia i niepewności ludzie łatwiej ulegają manipulacjom środowiska informacyjnego. Jak wiemy tam, gdzie nie ma wiedzy i rzetelnej informacji  – pojawiają się „upiory”. Były już fake newsy o zamykaniu Warszawy kordonem sanitarnym czy o znachorze, który reklamował się w mediach społecznościowych jako osoba posiadająca lek na koronawirusa. W ostatnim czasie pojawiła się z kolei informacja na temat zarekwirowania przez polskie służby celne transportu z maskami ochronnymi, które miały dotrzeć do dotkniętego pandemią COVID-19 włoskiego regionu Lacjum. W rzeczywistości sytuacja taka nie miała miejsca i wiele poważnych agencji prasowych musiało później te „rewelacje” dementować.

Według zaleceń WHO, w celu zwiększenia ochrony przed koronawirusem należy używać masek ochronnych oraz często myć ręce mydłem lub używać żeli na bazie alkoholu. W związku z tym zapotrzebowanie na środki ochrony osobistej zwiększyło się wielokrotnie. Produkcja na całym świecie przyśpiesza, ale równocześnie obserwujemy liczne nieuczciwe praktyki handlowe jak zawyżanie cen czy podawanie informacji, które wprowadzają klienta w błąd. Pojawiło się również dużo oszustów sprzedających maseczki ochronne ze źródeł niewiadomego pochodzenia z fałszywymi certyfikatami. W związku z dużą ilością pytań, jakie docierają do nas w ostatnich dniach dotyczących obrotu z zagranicą środkami ochrony osobistej postanowiliśmy uporządkować i wyjaśnić sytuację w oparciu o obowiązujące przepisy i sprawdzone ich stosowanie w codziennej praktyce. Na dziś (26/03/2020) obowiązują dwa akty prawne regulujące tę kwestię.

Przepisy regulujące import sprzętu i artykułów ochronnych w kontekście epidemii COVID-19

1. USTAWA z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zwana specustawą
2. OBWIESZCZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 10 marca 2020 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych zagrożonych brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskie
3. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii 

Zgodnie z rozporządzeniem (3) od 20 marca przedsiębiorca, który ma zamiar wywieźć lub zbyć poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej takie produkty jak: gogle ochronne, kombinezony typu TYVEK, maski typu FFP2/FFP3, maseczki chirurgiczne, ochraniacze na buty, rękawiczki lateksowe, nitrylowe, środki do dezynfekcji rąk, powierzchni i pomieszczeń ma obowiązek powiadomić o tym wojewodę. Wojewoda z kolei może złożyć wniosek do Premiera RP zakazujący tego rodzaju operacji.

O ile sprawa wywozu środków ochrony osobistej nie wymaga dalszych wyjaśnień to import już z pewnością tak. Dnia 2 marca 2020 rząd uchwalił specustawę (1), w której zawarto zasady i tryb zapobiegania oraz zwalczania zakażenia wirusem COVID-19. Regulacje dotyczą wielu dziedzin życia m.in. wykonywania pracy zdalnej, branży turystycznej czy określenia zasad udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. W specustawie zawarto także ważne artykuły regulujące import wyrobów ochronnych, w tym delegację dla Ministra Finansów zobowiązującą go do ogłoszenia wykazu produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych zagrożonych brakiem dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (2). Import wymienionych tam wyrobów ochronnych należy zbywać tylko i wyłącznie na rzecz hurtowni farmaceutycznych i placówek medycznych. Natomiast, hurtownie farmaceutyczne te produkty mogą zbywać wyłącznie do aptek, punktów aptecznych oraz zakładów i podmiotów leczniczych. Jeżeli sprowadzamy towary na rzecz hurtowni lub szpitala, to podczas kontroli na granicy należy zgłosić, którego szpitala lub hurtowni dotyczy import.

W spisie tym nie ujęto wyrobów ochrony osobistej, co oznacza, że sprowadzanie maseczek ochronnych i innych niewymienionych tam wyrobów medycznych jest nadal możliwy. Zostały na niego co prawda nałożone pewne obostrzenia, wszystkie regulowane są specustawą, dlatego każdy potencjalny importer powinien zapoznać się zwłaszcza z artykułem 17 i 20 tego aktu prawnego.

Zamieszanie w temacie maseczek ochronnych wprowadził zakaz handlu środkami ochronnymi i medycznymi na polskich platformach internetowych jak OLX czy Allegro. Jego następstwem z kolei było to, że podobne platformy online zagraniczne, chociażby Alibaba i Aliexpress zakazały sprzedaży wyrobów ochronnych stronie polskiej. W tej chwili Ministerstwo Cyfryzacji tłumaczy, iż zaszło nieporozumienie i Polacy bez przeszkód mogą zamawiać maseczki ochronne z tych popularnych zagranicznych platform. Pamiętać jednak należy, że zawsze jesteśmy narażeni na nieuczciwość dostawców. Przede wszystkim, przestrzegamy przed zamawianiem maseczek i innych produktów ochronnych na zasadzie przedpłaty. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że po uzyskaniu wpłaty nieuczciwy dostawca nie wyśle towaru i zniknie z naszymi pieniędzmi. Ponadto, odzyskanie przekazanych środków w takiej sytuacji może być bardzo trudne. Spotkaliśmy się z także z wieloma sytuacjami, w których dostawca przedstawiał fałszywe certyfikaty na produkty ochronne. Certyfikaty sprawdzone przez urząd celny okazały się być bez pokrycia i wówczas towar zatrzymano na granicy. Przed złożeniem zamówienia należy poprosić o przedstawienie Deklaracji zgodności z normami Bezpieczeństwa CE i ewentualnie dokumentów na podstawie których została wydana. Jeżeli firma nie jest w stanie tego zrobić, wówczas powinna zapalić nam się czerwona lampka, że coś jest nie tak. Dodatkowo, jeżeli otrzymujemy dużą liczbę certyfikatów, które wystawione są tylko kilka dni wcześniej w laboratoriach państwa takich jak Hiszpania czy Włochy (które nie cieszą się dobrą renomą), również jest to podejrzane.

Reasumując, wyroby medyczne można sprowadzać także na swój własny użytek, nie ma jednak na razie żadnych informacji, jakie są limity takich zamówień. Miejmy na uwadze również to, że nawet jeżeli zakupimy wyroby ochronne poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na swój własny użytek, to cały czas istnieje ryzyko, że urząd celny może na mocy przepisów specustawy w każdym indywidualnym przypadku zarekwirować naszą przesyłkę. Przypadki takie nie są regułą, ale zdarzają się i odbijają się szerokim echem we wszystkich mediach społecznościowych.

Najważniejsze informacje dotyczące importu popularnych wyrobów medycznych:

Maseczki ochronne – Importerów przy wprowadzaniu maseczek na obszar UE obejmuje obowiązek uiszczenia cła i podatku VAT. Obowiązująca stawka cła wynosi 6.3%, natomiast stawka podatku VAT 23% lub 8 % w przypadku wyrobów medycznych. Importer przed rozpoczęciem procedury powinien zapoznać się ze specyfikacją produktu oraz wymaganiami na rynku docelowym. Standardem na rynku UE, który musi spełnić maska higieniczna, jest EN14683. Maska obowiązkowo musi posiadać oznaczenie CE. Jako że taki produkt jest uznawany za wyrób medyczny, musi być poddany testom i odpowiadać regulacjom opisanymi w rozporządzeniu 2017/745 (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:32017R0745). Dodatkowo, jeśli producent posiada ISO 134885 oznacza to, że utrzymuje wysoką jakość produktów medycznych i wytwarzane są one zgodnie z wymogami prawnymi. Od 26 maja 2020 r. system ten będzie obowiązywał wszystkich producentów wyrobów medycznych.

Żele antybakteryjne – Stawka cła to 0% dla środków dezynfekujących, mydła i preparatów powierzchniowo czynnych oraz 3,7 % dla zestawów podróżnych do higieny osobistej. Podstawowym obowiązkiem importera jest wprowadzanie na dany rynek bezpiecznych dla zdrowia produktów. Bezpieczeństwo zapewnia zgodność z dyrektywami oraz certyfikatami. Żele antybakteryjne muszą być zgodne z przepisami, które dotyczą wyrobów medycznych, czyli z Dyrektywą 2001/104/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 grudnia 2001, z Rozporządzeniem nr 528/2012, oraz Dyrektywą 2007/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 września 2007.

Zgodnie z art.7 ust.1 ustawy o produktach biobójczych, tego typu produkty udostępniane na rynku i stosowane w Polsce podlegają wpisowi do Wykazu Produktów Biobójczych. Oczywiście, żele antybakteryjne zaliczają się do tej kategorii produktów. Wykaz Produktów Biobójczych prowadzi Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

W każdym wypadku warto również zweryfikować przedsiębiorstwo, z którym zamierzamy nawiązać współpracę. Ostrożność jest zalecana zawsze, ale ważne jest to szczególnie w przypadku importu produktów, na które jest duży popyt, ponieważ wtedy właśnie istnieje większe prawdopodobieństwo na trafienie na oszusta, który chce wykorzystać sytuację.